آنچه بر طب اسلامی ما آمده است
نسخهی شفای امراض، حمد و سپاس است. شافی حقیقی را که به قدرت کاملهی خود هر دردی را دوایی است و به هر دوایی شفایی آفرید. آفریدگاری که دَمَوی مَزاجان را به حلاوت شوق وصالش در جوش و صفراوی طبعان از مرارت رنج فراغش در خروش و بلغمیان از قیل و قال کنه ذاتش در سکوت و سودازدگان در اشتیاق جمال با کمالش مبهوت. (سعدی رحمه الله)
پس از هر انقلابی معمولاً چهار بعد از عرصههای مختلف در یک جامعه تغییر میکند که عبارتند از عرصه های سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی. پس از انقلاب شکوه مند اسلامی ما نیز تغییراتی در این زمینهها عارض شد. کار مهم ما بیشتر در عرصه فرهنگی جامعهی خودمان است که بیشترین صدمه و ضربه را دیده است. مسئله دخالتها و استعمارات دشمن در تاریخ ما فقط در این بعد نبوده است. اسلام و ایران با پیشنهی طولانی خود در اکثر و یا حتی همه مواردی که در طول زمان کشف شده و امروز کشف میشود نظرات درست و منحصر به فرد خود را داشته اند. به عنوان مثال برای نخستین بار کروی بودن زمین را مسلمان ها کشف کردند نه غربی ها. و یا اولین کسی که قطر زمین را اندازه گیری کرد یک مسلمان بود. از نحوه معماری یک ساختمان گرفته تا مسائل مربوط به خوردن و آشامیدن، نحوه استحمام و ... را میتوان نام برد که همگی منظور شده است. این که گفتهاند که در شب های گرم بیرون از اتاق در فضای بازی بخوابیم که چشمانمان رو به ستارهها باشد و یا بچه را در خانهای بزرگ کنیم که سقفش بلند باشد همگی اینها دارای حکمت و دلیل خاص مربوط به خود است. تغییر و تحولاتی که در مسائل ذکر شده صورت گرفته همگی از سیاستهای کثیف دشمن است که واقعاً نحوه فعالیت این دشمنان تحسین بر انگیز و هنرمندانه است. اما ایران به زودی ابر قدرت سیاسی جهان خواهد شد و این غلوّ و خرافه گویی نیست، چرا که رهبران سیاسی ما کسانی بودند من جمله حضرت امام (رحمه الله) که اینها در دانشگاه ها تغذیه نکرده بودند و به تعبیر علامه شهید محمد باقر صدر ذوب در اسلام شده بودند. علامه چنین میفرماید که: «ذوبرا فی الخمینی کما ذوبه فی الاسلام». هم چنین حضرت امام در سال پیروزی انقلاب در شهر مقدس قم در جمع اطباء با سابقه و مجرب فرموده بودند: «مسائل اساسی را ما الآن باید مطرح کنیم (یعنی اوایل انقلاب) و همه با هم دنبال این مسائل اساسی باشیم، بعد که این مسائل اساسی را درست کردیم و اساس مملکت را مستقر کردیم آن وقت شما بروید سراغ طب سنتی، آنها هم (منظور کراواتیهای آن زمان) بروند سراغ طب وارداتی» به تعبیر یکی از بزرگان (که در آن جمع حضور داشته) حضرت امام منظورشان تقریباً 20 سال بعد از انقلاب یا بیشتر بوده است. به فرمودهی همین شخص هنگام وصول و نزدیک شدن این وقت، رهبر معظم انقلاب یکی از سالها را (یعنی همین چند سال قبل) به نام نوآوری و شکوفایی نام گذاری کردند. حال باید این تغییرات و تحولات غلط را شناخت و علاوه بر پرهیز از آنها سعی کنیم به مردم جامعه آنها را بشناسانیم چون بسیاری از افراد جامعه به سوی این گونه موارد خطرناک کشیده شدهاند و نیز به آنها عادت کرده اند. و دشمنان با القاء همین گونه رفتارهای غلط از چند جهت به ما آسیب زدند. از عمرهای طولانی ما که حداقل صد سال بوده و کوتاهی عمر های امروزی گرفته تا تربیت کودکان ما که به وسیلهی یک توپ فوتبال و 11نفر انجام میشود. از همان کودکی، تیمیکه قدرتش بیشتر بود، در ذهن کودک، قدرت آن کشور هم عظیم جلوه میکند و متناسب با فوتبال آن کشور به فرهنگ آن کشور هم علاقه مند میشود.
نمونههای دیگر این اقدامات از قبیل چگونه وارد شدن دوش به ایران و تأثیرات بدش و ... است.
رهبر معظم انقلاب در رابطه با طب سنتی فرموده اند: «همین بیماریهایی که طب جدید عاجز از درمان آن است در طب قدیم آن را درمان میکردند و درمان، یک درمان اساسی بود» حال مشاهده میشود که پس از انقلاب و پیشرفت علم پزشکی (ماشینی شدن) دهها بیماری جدید کشف شده و هنوز راه درمانی برایش پیدا نشده است. هیچ گونه تأسفی در طب قدیم نبود. وقتی قادر بودند روغن تمام سنگها را بگیرند و قادر بودند بدون وجود برق، آب را برای استحمام از طبقههای پایینی به بالایی ببرند. در ظروف، به نوعروسان به عنوان جهیزیه وانتی از ظروف مس میدادند. مگر مس چه ارزشی دارد؟ پختن غذا در ظروف مس کجا و شربت آهن و امثال آن که به عنوان جایگزین استفاده میشود کجا؟ علاوه بر اینکه خیلی از افراد از تأثیرات سوء این گونه قرص و شربتها بی خبر هستند. تجربه هفت هزار ساله ما کجاست؟ چطور شده این همه کشفیات توسط حکیمان ما الآن دیگر خبری از آنها نیست؟ ابن سینا دهها نوع از گیاهانی را کشف کرد که خواص دارویی داشتند و اما الآن ما حتی اسم آنها را هم نمیدانیم. در یک کشور آسیای شرقی وقتی یک نوع گیاه که دارای خواص فراوانی است کشف میشود، آن قدر به آن اهمیت میدهند و افتخار میکنند که تمام دنیا مطلع میشود. حتی اسمی مجزا برایش انتخاب و تبلیغات میکنند. حال ما در کشور خود دارای این گونه گیاهان هستیم و هیچ از آن نمیدانیم. به هر حال اگر بخواهیم به طور میانگین 70 درصد از عمر 100 ساله خود را به دست آوریم باید رعایت چهار عامل مهم و برخی نکات را فروگذار نکنیم.
1) آب: در قرآن آیات زیادی در مورد آب آمده و هم چنین از آن به عنوان بیدار کننده فطرت نیز یاد شده است. یکی از ارکان تشکیل دهنده جهان هستی آب است و چون دانشمندان و قدماء، این دو را (آب و جهان) یکی میدانند در نتیجه میبینیم هر چه در مورد آب(جهان) میگویند در مورد بدن هم صدق میکند. به طور مثال مقدار برابری آب در بدن و در جهان هستی که هر دو به یک مقدار میباشد و به علت استفاده زیاد از آن، از مهم ترین مسائلی است که در سلامتی موثر است. از آن جا که در گذشتهها در هر خانهای چاه آبی موجود بود هیچ نگرانیای در مورد مسموم یا آلوده بودن آب وجود نداشت، ولی از وقتی که منبع آب مورد استفاده مردم جامعه شده است، این امر نگران کننده و خطرناک است. مخالفت بعضی از پزشکانِ با تجربه ما، با اصل سد سازی نیست بلکه با فراهم شدن زمینهای برای مسمون شدن آب و یا ورود آن به لولهها است. دو ماده کلروفلوراید هر چند ضد عفونی کننده آب هستند اما خود عامل مسموم شدن آب میباشند. و این دو ماده تدریجاً انسان را از بین میبرند، یعنی همان کم شدن عمر. با ورود آب به برخی لولههای زنگ زده و از آن جا به منازل ما خطرات جدیای را در بر دارد. اما این که چه کسانی راهکار سد سازی را میدهند نیز جای تأمل دارد. وقتی جنگل در آتش میسوزد شما میبینید خاکستر آن فضایی که درختان اشغال کرده بودند را هم نگرفته و این نشان از وجود آب بسیار در این درختان دارد و سرپا بودن آنها نیز به آب مربوط است. آبی که از زمین میجوشد مثل آب چشمه یا آب چاه از بهترین آبها هستند که میشود از آنها استفاده کرد و ما که بیشتر با آب سدها سرو کار داریم و از آن استفاده میکنیم باید چند نکته در مورد آنها را رعایت کنیم. آبی که جوشانده شود و پس از سرد شدن مصرف شود بسیار مورد تأکید میباشد و اگر در ظروف مسی (همان گونه که اشاره شد) و یا برنجی جوشیدن انجام گیرد بسیار بهتر است. بهتر است فقط در مواردی که تشنه هستیم (به استثنای موارد دیگر) آب بنوشیم چرا که آب نوشیدن بی جا باعث پیری زودرس خواهد شد، چون کلیهها بیشتر از مقدار معمول فعالیت میکنند.
به فرموده امام رضا، نوشیدن آب بین غذا باعث افزایش بلغم میشود و به دنبال آن نیز اثرات سوئی وجود دارد. از جمله سوء هاضمه، بوی بد دهان. اما نوشیدن آب نیز نیم ساعت قبل و یک و نیم ساعت بعد از آن مشکلی ندارد. حضرت علی (علیه السلام) در مورد کیفیت نوشیدن آب میفرمایند: «آب را ایستاده بخورید که باعث صحت و سلامت بدن میباشد در روز و در شب ایستاده خوردن آب باعث درد بی درمان است. در مورد نوشابههای گازدار نیز مطالب جالبی قابل ذکر است. شما میدانید که دندان از سختی و اسحکام بالایی برخوردار است و به راحتی قابل از بین رفتن نیست. اما وقتی یک دندان را داخل مقداری نوشابه گازدار قرار داده اند مشاهده شده است که تمام همان دندان مستحکم شروع به تجزیه شدن کرده و سریع از بین رفته است.
2) نمک: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): «لا یصلح الطّعام إلّا بالملح» اهمیت به سزای نمک را میتوان از این حدیث دریافت. پیامبر نفرمودند نمک استفاده کنید چون نمک خوب است، برای شما فایده دارد، بلکه میفرمایند طعام بدون آن اصلاح نمیشود. حتی میشود گفت غذای ما از نظر بهداشتی فاسد است (گر چه ظاهراً این گونه نیست). پیامبر اکرم در حدیث دیگری به حضرت علی (علیه السلام) میفرمایند: ای علی غذا را با نمک آغاز کن و با آن پایان ده چرا که در آن شفای هفت نوع درد است. پس این که گفته میشود نمک گند زداست مسلم است، چرا که «هر چه بگندد نمکش میزنند». حضرت علی (علیه السلام) در حدیث دیگری میفرمایند: اگر مردم میدانستند چه خاصیتی در نمک وجود دارد خود را جز با آن درمان نمیکردند.» فایدهی خوردن نمک فقط قبل و بعد از غذا نیست بلکه قبل و بعد از هر چیزی بهتر است از نمک استفاده کنیم (حتی یک پرتقال). این که چه نمکی استفاده کنیم بسیار مهم است. نمک مورد استفاده ما (و آن نمکی که تأکید شده) باید نمک طعام باشد یعنی نمکی که در آن مقدار (حداکثر) 2ppm ید وجود داشته باشد و آن نمک همان نمک دریا است. و اما این نمکی که الآن در بازار خرید و فروش میشودppm 45 ید در آن وجود دارد و تجاوز از مقدار طبیعی آن (یعنی همان 2ppm) بسیار خطرناک و مضر است! نمک دریاچه ارومیه از بهترین نمکها در جهان است طبیعت نمک، گرم و خشک است. یعنی میتوان برای خنثی کردن اثر غذاهایی که طبیعت زمستانی دارند از آن استفاده کرد.
3) روغن: این که چه روغنی استفاده کنیم بسیار مهم است و استفاده از روغنهای دارای طبیعت پاییزی باعث بسیاری از کمبودها و ضعفها در بدن میشود. برای اینکه بفهمیم یک روغن خوب است مقداری از یک روغن را روی یک کاشی یا هر چیزی مثل آن (سرامیک) میریزیم، اگر پس از مدتی آن را به راحتی از آن جدا کردیم این نشان دهنده خوب و مطلوب بودن روغن است و اگر به سختی از آن جا پاک شد (به وسیله وسایل تمیزکننده مانند کاردک یا غیره) این نوع روغن، سلامتی ما را به خطر میاندازد. روغن کنجد، زیتون و حیوانی از روغنهای بسیار عالی هستند. احادیث فراوانی هم در تأیید آنها وجود دارد. میتوان برای سرخ کردن از روغن کنجد استفاده کرد چرا که جذب ماده سرخ شدنی نمیشود و میتوان بارها از آن استفاده کرد.
4) عدم استفاده از مواد کارخانهای (شیمیایی): همهی مواد خوراکی که از کارخانه خارج میشود (مانند: حبوبات، لبنیات و ...) بلا استثناء مضر است. استفاده نادرست و بیش از حد از مواد نگه دارنده و ... در کارخانهها سبب تأکید به پرهیز از آنها میباشد.
ذکر چند نکته در پایان:
. انواع گوشت: گوشتها نیز همانند مزاجها، چهار گونه طبیعت دارند:
1) طبیعت بهاری: مانند گوشت گوسفند و پرندگان چون گنجشک که تناول آنها مورد تأکید ائمه هم واقع شده است.
2) طبیعت تابستانی: گوشت شتر که فوایدی چون استقامت و صبوری، تقویت قوای جنسی و ... دارد.
3) طبیعت پاییزی: گوشت گاو که خوردن آن به شدت از سوی ائمه و حکیمان مذمت شده است.
4) طبیعت زمستانی: ماهی که قابل قبول پزشکان امروزی حتی نیست، یکی از عوامل خودکشی مردم ژاپن، خوردن بیش از حد گوشتهای دارای این طبیعت میباشد و تأکید شده اگر هم خورده میشود بلافاصله بعد از آن (یا با آن) غذایی میل شود که دارای طبیعتی ضد آن باشد مانند خرما.
در میان طبعها طبیعت بهاری و تابستانی در مورد گوشت از بهترین طبیعتها هستند.
. چای، قهوه و امثال نوشیدنیها حاوی کافئین: به گفته بزرگان علم طب، چای و امثالهم از عواملی هستند که مقدار زیادی از عمر ما را کاهش میدهند و خصلت این مواد اعتیاد آور بودن آن است. به طوریکه اگر کسی معتاد آن شد اگر از آن نخورد سردرد میگیرد. خوردن بیش از حد آنها باعث افزایش فشارخون و در نتیجه خون ریزی های زیادی از بینی میشود. قهوه واقعی بسیار خوب است و در گذشته ما قهوه خانه داشتیم اما نه قهوهای امروزی که باعث اختلالات جنسی جبران ناپذیری هم در افراد میشود.
حجامت یکی از سنتهای الهی است و ما را چه به وصف سنن الهی. پیامبر در شب معراج در آسمان هفتم توسط جبرئیل امین (علیه السلام) حجامت شد.(تفسیر المیزان سوره اسراء آیه 1) فرشتگان، مکرر پیامبر را نسبت به این کار تشویق میکردند و هم چنین پیامبر به سفارش کردن امت خودش به این کار دعوت شد. حجامت به طور بهداشتی به تازگی در ایران شروع شده است و تا چندی پیش آن را مذمت میکردند. با آوردن بحث انتقال خون سعی کردند ما را از این حقیقت دور کنند. اما این دو مقوله کاملاً مجزا از هم هستند. بحث در حجامت، خارج کردن خون زایدی است که در گودی پشت بدن جمع میشود و اما خون دادن، گرفتن خون از رگ میباشد. و واقعاً تأسف برانگیز است که وقتی افرادی توصیه به حجامت میشوند آنها خون دادن را وسط میکشند و این را بر آن ترجیح میدهند. حجامت فواید فراوانی دارد و بهتر است در فصل بهار انجام گیرد.
امیدواریم گذشته ربوده شده خودمان را دوباره به دست آوریم و مطالبی که گفته شد چیز جدیدی نبود، بلکه همگی مرسوم بوده که طی زمانی کوتاه به طور تدریجی از ما گرفته شده است. پیشینه ایران و اسلام در علم طب و پزشکی سابقهای بس طولانی دارد و اما چه شد اینها و کجایند، خود جای بحث دارد. تمام کشفیات امروز دنیا در زمینه پزشکی و ... مال اسلام و ایران است و اینها قبلاً به دست مسلمانان ایران مکشوف بوده اما به دلیل عدم نگارش تاریخ، غربیها این موارد را به خود منسوب کردهاند و خود را صاحب آن میدانند. حتی تاریخ ما را هم آنها نوشتند که این همه ناجوانمردی و دروغ در آن دیده میشود. مطالب بسیاری در مورد تغذیه است که در این نوشته به طور خلاصه ذکر گردید. امیدواریم مورد تأیید باشد.
نویسنده: امین برجی